WITAMINA A
- Anna Nieradzik nasz DIETETYK Katowice
- 11 sty 2015
- 3 minut(y) czytania
WITAMINA A – ANTYOKSYDANT, WITAMINA WZROKU I PIĘKNA
Witamina A to grupa związków organicznych o podobnej budowie i funkcjach, która poza retinolem obejmuje m.in. także retinal, kwas retinowy oraz pochodne tych związków. Należy do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach i podobnie jak inne witaminy z tej grupy magazynowana jest w wątrobie (głównie) i tkance tuszowej. Natomiast prowitaminy A czyli karotenoidy, są przekształcane do witaminy A z udziałem cynku w nabłonku jelit i w wątrobie. Najbardziej aktywnym prekursorem witaminy A jest β-karoten (marchw), inne to np. likopen (pomidory) i zeaksantyna.
FUNKCJE
Witamina A pełni różnorodne funkcje:
uczestniczy w procesie widzenia - to główny składnik rodopsyny (puryny wzrokowej) w fotoreceptorach oka;
jest niezbędna do budowy naskórka i skóry, uczestniczy w rozwoju i różnicowaniu komórek (szczególnie nabłonkowych i tkanki kostnej);
jest antyoksydantem – neutralizuje wolne rodniki, a tym samym bierze udział w zapobieganiu niekontrolowanemu utlenianiu kwasów tłuszczowych, działa przeciwnowotworowo, przeciwdziała rozwojowi miażdżycy i przedwczesnemu starzeniu;
wykazuje działanie przeciwproliferacyjne i przeciwzapalne;
chroni przed promieniowaniem UV;
bierze udział w reakcjach immunologicznych;
jest czynnikiem wzrostowym;
bierze udział w syntezie hormonów i kory nadnerczy oraz w wydzielaniu tyroksyny;
jest konieczna do utrzymania prawidłowej budowy osłonek komórek nerwowych;
jest także niezbędna do budowy erytrocytów (czerwonych krwinek) i komórek rozrodczych.
NIEDOBÓR
Niedobór witaminy A (występuje rzadko) objawia się:
zaburzeniami funkcji siatkówki – pogorzenie widzenia o zmroku (tzw.kurza ślepota);
wysychaniem rogówki;
rogowaceniem skóry i uszkodzeniem błon śluzowych przewodu pokarmowego, dróg oddechowych i moczowych;
łamliwością włosów i paznokci;
zmianami w układzie nerwowym;
obniżoną odpornością na infekcje;
zahamowanie wzrostu u dzieci;
zaburzeniami w procesach rozrodczych .
NADMIAR
Nadmiar witaminy A jest toksyczny, a jego symptomami są:
początkowo drażliwość;
porażenie skóry = pigmentacja i suchość;
łamliwość paznokci i wypadanie włosów;
bóle stawów i kości;
powiększenie wątroby i śledziony;
w ostrych zatruciach bóle głowy, nudności z wymiotami, światłowstręt i drgawki.
ŹRÓDŁA POKARMOWE
Witamina A (retinoidy) występuje w produktach pochodzenia zwierzęcego - oleje rybie (tran), wątroba, mleko i jego przetwory, żółtko jaja, ryby ale także w warzywach i owocach (marchew, morele) (Tab. 1).
Natomiast prowitaminę A (β-karoten) znajdziemy w czerwonych, żółtych, pomarańczowych i ciemnozielonych warzywach i owocach takich jak: marchew, dynia, pomidor, papryka, natka pietruszki, szpinak, botwinka, brokuły, brzoskwinie, morele, wiśnie (Tab. 2).
Tab.1 Zawartość witaminy A w 100 g wybranych produktów spożywczych
Tab.2 Zawartość beta-karotenu w 100 g wybranych produktów spożywczych
BIODOSTĘPNOŚĆ I WCHŁANIANIE
Witamian A (retinoidy i karetenoidy) jest stosunkowo trwała – jej straty podczas prawidłowego przechowywania i gotowania są niewielkie. Niemniej ulega rozkaładowi pod wpływem światła, podczas jełczenia tłuszczów oraz pod wpływem wysokich temperatur jakie stosowane są w czasie smażenia (starty do ok. 25%). W przewodzie pokarmowym wchłonięciu ulega około 80% witaminy A i około 30% karotenoidów dostarczonych z pokarmami.
Wchłanianie witaminy A ułatwiają:
komplek witamin B,
witamina C,
witamina D,
witamina E,
wapń,
fosfor,
cynk.
W celu ułatwienia wchłaniania należy także pamiętać o dodatku niewielkiej ilości tłuszczu do potrawy oraz o rozdrabnianiu twardych warzyw takich jak marchew.
Wchłanianie witaminy A utrudniają m.in.:
siarczan żelaza (stosowany np. anemii z niedoboru żelaza),
dikumarol (stosowany w leczeniu przeciwzakrzepowym),
środki przeczyszczające,
sterydy,
konserwanty - benzoesan sodu, azotyny,
kofeina,
nikotyna,
alkochol.
ZAPOTRZEBOWANIE
Zapotrzebowanie na witaminę A jest różne w zależności od wieku, płci i stanu organizmu. Jego wzrost związany jest m.in. z chorobami układu pokarmowego, ze stresem i infekcjami oraz niskim spożyciem tłuszczu. Obowiązujące normy znajdują się w tabeli poniżej (Tab. 3).
Tab. 3 Normy na witaminę A na poziomie zalecanego dziennego spożycia (RDA) dla wybranych grup wiekowych
____________________________________
Tytuł: WITAMINA A Autor: Anna Nieradzik Dietetyk Katowice Publikacja: 11.01. 2015
Piśmiennictwo źródłowe
M. Grzymisławski, J. Gawęcki: Żywienie człowieka zdrowego i chorego. Wyd. Naukowe PWN, 2011
H.Ciborowska, A.Rudnicka: DIETETYKA Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wyd. Lek. PZWL, 2009
H.Kunachowicz, I.Nadolna, K. Iwanow, B. Przygoda: Wartość odżywcza wybranych produktów spożywczychi typowych potraw, Wyd. V rozszerzone, . Wyd. Lek. PZWL, 2011
A. Gryszczyńska, B. Gryszczyńska, B. Opala: Karotenoidy. Naturalne źródła, biosynteza, wpływ na organizm ludzki, Postępy Fitoterapii 2/2011 Borgis, 127-143
Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja, red. M. Jarosz; IŻŻ, 2012
Guz J. i wsp.: Czy witaminy antyoksydacyjne mają wpływ na proces karcynogenezy?, Postepy Hig Med Dosw, 2007; tom 61: 185-198
http://www.biotechnologia.uni.opole.pl/biblioteka/docs/WITAMINY-PRAWDA-I-MITY.pdf
Rysunki
http://imworld.aufeminin.com/story/20140718/gorszy-wzrok-sucha-skora-uwazaj-na-brak-witaminy-a-w-organizmie-296113_w1020h450c1.jpg
Kolaż na podstawie obrazów:marchewka (http://bi.gazeta.pl/im/7/10592/z10592797Q,marchewka.jpg), zielone warzywa(http://urodaizdrowie.pl/wp-content/uploads/2010/03/GreenHome154_s4x3_lg1.jpg), pomidor (zdjęcie własne), morele i brzoskwinie (http://i.fitness.wp.pl/gfx/wpfitnes/pl/defaultgalerie/36/889/1/1226177579.jpg), papryka (http://bi.gazeta.pl/im/4/8290/z8290024X.jpg), ryby ( zdjęcie własne ihttp://www.rybaprzepis.pl/wp-content/uploads/2012/11/tn_sledz-smazony.jpg), wątroba (http://ecolt.co.uk/wp-content/uploads/2011/11/D7C6231_m.jpg), żółtko jaja (http://4.s.dziennik.pl/pliki/3200000/3200749-643-385.jpg) oleje rybie ( http://1.s.dziennik.pl/pliki/4969000/4969571-kwasy-omega-3-to-niezastapione-900-598.jpg) produkty mleczne (http://www.womkat.edu.pl/files/standaryzacja/Belferplus/grupa_4/b_swoboda/produktyMleczne.jpg)
Comments